Dünyanın Dört Katı

Eski Türk mitolojisine göre dünya dört kattan meydana geliyordu.
l.Gök,
2.KaÄŸan,
3.Ä°nsanlar.
4.Yer.
Tanrı gö­ğün üzerinde maiyetiyle yaÅŸardı. Köktürk yazıtlarında, Türk milleti yok ol­masın bir millet olsun diye Ä°lteriÅŸ Ka­ğanla eÅŸi Ä°lbilge Hatun’u yukarı kaldı­rarak milleti toplayıp devleti yemden kurmaları için yardım etti denmektedir. Destan ve efsanelerin yaratıldığı devirlerde, devleti hakan ile hatun birlikte temsil ediyorlardı. Atlı göçebe medeni­yeti içinde yaÅŸayan kadınlar erkeklerin yamnda savaÅŸabilmek için iyi eÄŸitim gö­rürlerdi. Orhun kitabelerinde ÅŸu iki cüm­leyi daima beraber görmekteyiz: “Devle­ti idare eden Han, devleti bilen Hatun”. Geleneklere göre emirnameler “Han ve Hatun emrederler” ÅŸeklinde baÅŸlardı. Yabancı elçileri han ve hatun beraberce kabul ederlerdi. Bu devirde savaÅŸta si­yasî toplantılarda, sosyal faaliyetlerde kadın daima eÅŸinin yamnda yer alırdı.Destan ve efsanelerin teÅŸekkül ettiÄŸi devirlerde ve bu türlere yansıyan ÅŸekliy­le Türk ailesi, kadınla erkeÄŸin aym me­suliyetleri, yetkileri ve imtiyazları pay­laÅŸtıkları aile tipini temsil etmektedir. Fikir birliÄŸi, güç birliÄŸi, sevgi ve saygı unsurlarıyla kadınla erkeÄŸin beraberliÄŸi ahenkli bir evlilik meydana getirmektedir. Vasat tiplerin yer almadığı destan ve efsanelerde erkek kahramanlar gibi kadın kahramanlar da üstün niteliklere sahiptirler. Kavmine önder olan kiÅŸile­rin meziyetleri tabii ki vasat kiÅŸilerden farklı olacaktır.
Destan ve efsane kahra­manlarının eÅŸ seçiminde nasıl davran­dıklarım ve onlarda ne gibi meziyetler aradıklarım ÅŸu örneklerde açıkça gör­mek mümkündür:Türkmenlerin ÅŸeceresinde nakledilen BuÄŸra Han’ın ikinci evliliÄŸi ilgi çekici­dir. BuÄŸra Han’ın Baber adlı bir hatunu vardır. Bu hatun çok akıllı, ermiÅŸ, çok teiniz ve her bakımdan mükemmel bir kadındı. Bu hatun ölünce Han büyük bir kedere kapıldı ve büyük bir yas tutarak bir sene müddetle hiç kimse ile konuş­madı, evinden dışarı çıkmadı. OÄŸlu Kuzı Tekin bir gün babasına “Daha ne kadar yas tutup gam içinde boÄŸularak otura­caksın” der ve o günden itibaren her gün babasım yanma alarak ava ve dolaş­maya götürür. Bir süre sonra BuÄŸra Han’m eskisi gibi gamlı olmadığım gö­rerek, “Baba, beÄŸler en münasibi, Han’a bir eÅŸ bulmaktır, diyorlar” der. Bu tekli­fe karşılık, BuÄŸra Han oÄŸluna anneleri­nin yerini tutacak baÅŸka bir kadımn bu­lunamayacağım söyler. Kuzı Tekin, anam kadar olmasa bile yarısı kadar ol­sun diyerek, bu iÅŸi babasının gönlüne bı­rakmaz. AvÅŸar ilinde, E grence adlı biri­nin güzel, iyi, kendi yurdunda at bijegü­den bir kızı ile babasım evlendirir.