Prematüre Doğum

Burada unutulmaması gereken nokta, saÄŸlıklı normal bir bebek rahimde ne kadar uzun süre kalırsa, doÄŸum sırasındaki kilosu o oranda artacak, doÄŸumdan sonra problem yaÅŸama riski ve özel bakım ünitesinde geçireceÄŸi zaman da aynı oranda azalacaktır. 23. haftada doÄŸan bir bebeÄŸin engelsiz ve sorunsuz olarak hayatta kalma ÅŸansı yüzde 1’dir, ama rahim içerisinde geçen her hafta hayatta kalma ÅŸansını büyük oranda artırmaktadır, yani 26. haftada bebeklerin dörtte biri sorunsuz bir ÅŸekilde yaÅŸayabilmekte, 30. haftada ise sakatlık riski çok düşmektedir. EÄŸer bebeÄŸin dış dünyada daha iyi bakılacağını gösteren bir sorun yoksa uzmanlar, bebeÄŸinizin rahim içerisinde kalabildiÄŸi kadar kalmasını saÄŸlamak için ellerinden geleni yapacaklardır. Prematüre doÄŸumların sadece yüzde 1.5’inin 32. haftadan önce olduÄŸunu ve bu oranın 26. hafta için daha da düşerek yüzde 0.5- 1’e indiÄŸini unutmamak gerekmektedir.

Prematüre doÄŸum riski taşıyan kadınların doÄŸum öncesi kliniklerde incelenmesi yaygınlaÅŸmaktadır. Sitemizin “Yolculuk” bölümünde sizin, doktor veya ebenizin prematüre doÄŸum riskini saptayabilmesi için yardımcı olabilecek belirtilerden bahsetmiÅŸtim.

Prematüre Doğum

Prematüre Doğumun Nedenleri

Prematüre doÄŸumun pek çok sebebi vardır, ancak kadınların neden erken doÄŸum yaptığını veya neden zarların doÄŸum tarihinden haftalar önce yırtıldığını saptamaya yönelik tüm araÅŸtırmalara raÄŸmen, prematüre doÄŸumların büyük bir kısmı önlenememektedir. Aslında doÄŸumu neyin tetiklediÄŸini bilemediÄŸimiz için, doÄŸumu erkenden tetikleyen mekanizmaları da tam olarak bilemiyoruz. Bir teori, bebek, anne veya plasenta tarafından salgılanan hormonların doÄŸumdaki rolüne odaklanırken, bir diÄŸeri de vajina ve rahim aÄŸzında bulunan spesifik protein seviyesinin doÄŸum sırasında arttığını belirtmektedir. Prematüre doÄŸumların yüzde20 ila 40’nın enfeksiyon kaynaklı olduÄŸu belirtilmektedir ama eÄŸer hiçbir tıbbi neden olmadan prematüre bir bebek dünyaya getirdiyseniz, istatistiksel olarak tekrar prematüre doÄŸum yapma olasılığınız artar.

Ancak bazen bebekler tıbbi nedenlerden dolayı erkenden doğurtulmak zorunda kalmaktadır. Bu tıbbi nedenler arasında preeklampsi, yüksek tansiyon, şeker hastalığı, plasenta yetersizliği, plasentanın erken ayrılması ve plasentanın önde gelmesi  kaynaklı kanama yer almaktadır. Eğer yukarıdaki nedenlerden dolayı dünyaya gelmiş prematüre bir bebeğiniz varsa, bir sonraki hamileliğinizde bu nedenlerin oluşmaması için yakın takibe alınacaksmızdır.

Prematüre Doğumun Belirtileri

Eğer suyunuz 37. haftadan önce gelirse, karın ağrısı, vajinal kanama veya rahim kasılmaları hissederseniz derhal doğum bölümünü arayarak bir doktor veya ebe tarafından muayene edilmeyi sağlamanız gerekmektedir. Rahminizin kasılıp kasılmadığma ve bebeğin konumuna bakarak dahili bir muayene yapıp rahim ağzını, bebeğin önde gelen kısmını ve kordonun sarkıp sarkmadığını  kontrol edeceklerdir. Koruyucu zarlar gittiği için aynı zamanda enfeksiyon belirtilerine de bakacaklardır. Eğer enfeksiyon riski varsa bebeğinizi en kısa zamanda doğurtmak için doğumu sintosinon vererek uyarmaya veya hızlandırmaya çalışacaklardır. Bebeğinizin sıkıntıda olduğuna dair bir belirti varsa, bebeğin prezantasyonu ve duruşu uygun değilse veya rahim ağzı sertse sezaryan yapılmasına karar verilebilir.

Suyunuz gelmemişse ama kasılmaların başladığını hissediyorsanız veya nişan geldiğini görürseniz, hemen doğum bölümünü aramalısınız. Derhal hastaneye gelerek yakından incelenmenizi ve yatak istirahatinde bulunmanızı isteyeceklerdir. Aynı zamanda damardan ritodrin de verebilirler. Bu ilaç (Astım hastalarının kullandığı Ventolin inhalerine benzeyen) rahmi rahatlatarak kasılmaların durmasını sağlar. Kullanılan yeni bir ilaç da Atosibandır. Bu ilaç da çok etkilidir, yan etkileri daha azdır fakat biraz daha pahalıdır. Eğer zarlarınız bozulmamışsa ve kasılmalarınız hafifse ama rahim ağzınız açılmışsa,  ilaçlı veya ilaçsız sadece yatak istirahati doğumun başlamasını geciktirebilir. İyiliğiniz için daha yavaş hareket etmek ve cinsel ilişkiden kaçınmak şartıyla kasılmalarınız kesildikten sonra eve gidebilirsiniz.

Ancak eğer kasılmalar düzenliyse ilaçla bile doğumu 48 saatten uzun süre ertelemek zorlaşacaktır. Bu süre bebeğiniz için çok önemlidir. Özel bebek yoğun bakım ünitesi olan bir hastaneye nakledilmeniz ve bebeğin akciğerlerinin gelişmesine yardımcı olacak doğum öncesi steroid verilmesi için zamanınız olacaktır. 34. haftadan önce bebeklerin rahimde kalması, doğmalarına oranla daha avantajlıdır. Bu yüzden rahim kasılmalarını azaltmak, hatta durdurmak için yukarıda belirttiğimiz ilaçlardan birini almanız gerekebilir. Ancak piyasadaki tokolitik ilaçların hiçbiri erken başlayan doğum aktivitesini tam olarak durdurmakta etkili değildir.

Prematüre Bebeği Dünyaya Getirirken

Eğer doktorlar doğumu durduramıyorsa, esas itibariyle, bebeğiniz sezaryen gerektiren bir sıkıntı içerisinde değilse, normal doğum yapabilirsiniz. Buradaki iyi haber, doğumun tam olarak gelişmiş bir bebeğin doğumundan daha kısa sürecek olmasıdır. Başı biraz daha küçük olacağı için epizyotomi yerine ufak yırtıklarla doğumu tamamlayabilirsiniz.

Buna rağmen, doğum kanalına inmiş prematüre bir bebeğin kafatası, gelişmiş bir bebeğinkine nazaran daha yumuşak olduğundan, doktorlar bebeğin başını korumak için forseps kullanmaya (dolayısıyla epizyotomiye) karar verebilirler. Zaten kırılgan ve minik olan bebeğin doğum kanalına inişini yavaşlatacağı ve doğum bebeğin doğumundan sonrasında solunum yolu sorunlarına yol açabileceği için ağrı dindirici olarak petidin kullanmamanız faydalı olacaktır.

Doğumunuz başlamış olsa bile, eğer bebeğiniz ters duruyorsa riskli olacağı için vajinal doğum yapmanıza izin verilmeyecek ve sezaryen tercih edilecektir. Yine aynı şekilde plasentanın erken ayrılması, plasenta veya preeklampsi kaynaklı kanama gibi tıbbi durumlarda da, bebek için vajinal doğum tehlikeli olacaktır ve sezaryen tercih edilecektir.

Eğer prematüre bebeğinizi vajinal yolla doğuracaksanız, doğumda ebe ve kadın doğumcu dışında bir de çocuk doktoru bulunacaktır. Bebek doğar doğmaz muayene edilerek gerektiğinde nefes almasına yardım edilecektir. Prematüritenin derecesine göre yoğun bakım ünitesine götürülmeden önce bebeğinizi kısa bir süre kucağınıza alabilirsiniz. Eğer hastanede bebek yoğun bakım ünitesi yoksa doğumdan önce yakındaki başka bir hastaneye transfer olabilirsiniz veya doğumdan sonra bebeğiniz ambulansla acil olarak transfer edilebilir.

Bebeğinizin Karşılaşabileceği Sorunlar

35. Haftada veya daha önce doğan sağlıklı bebeklerin, çoğu solunum veya beslenmeyle ilgili sorunlardan dolayı özel bebek yoğun bakım ünitesinde (SCBU) kalması gerekmektedir. Solunum problemleri bebeğin akciğerlerinin yardım almadan nefes alabileceği kadar gelişmiş ve elastik olmamasından kaynaklanmaktadır.

Yolculuk bölümünde belirtildiği gibi  üçüncü üç aylık evreye kadar akciğerler küçük hava yolları ve alveol geliştirmeye devam etmektedir ve ancak 26. haftadan itibaren sürfaktan üretmeye başlamaktadır. Deterjana benzeyen bu madde, gelişen alveolleri kaplar ve doğumdan sonraki oksijen alımı için açılarak kullanılır hale gelmelerini sağlar. Eğer sürfaktan seviyesi azsa, akciğerler serttir ve kolayca çökebilir bu da yeni doğan prematüre bebeğin nefes almasını zorlaştırır. Bu yüzden bebeğin ciğerlerine hava giriş çıkışını sağlayan mekanik vantilatöre ihtiyaç duyulmaktadır.

Yenidoğan doktorları ayrıca bebeğin ciğerlerine yapay sürfaktan verebilir. 35. haftadan sonra genellikle ciğerlerde vantilatörsüz nefes almayı sağlayacak kadar sürfaktan bulunmaktadır, ama yine de yeteri kadar oksijen aldığından emin olmak için bebeğin burnundan ufak bir tüp geçirilebilir.

Eğer 35. haftada veya daha önce doğum yapmanız gerekiyorsa bebeğin ciğerlerindeki sürfaktan artışını sağlayacak bir steroid (betametazon veya deksametazon) verilecektir. Steroidler yaklaşık 24 ila 48 saatte etkilerini gösterir. Bu yüzden ani erken doğum durumunda doktorlar steroidlerin etkisini göstermesi için doğumu ertelemeye çalışacaktır.

Aynı şekilde, 35. Haftada bebeğin emme refleksleri ve sindirim sistemi de tam olarak gelişmemiştir. O nedenle prematüre bebekler tüple, sık sık ve az miktarda sütle (tercihen anneden alman sütle) beslenir. Bebekler zamanla daha büyük miktarda besinlere alışacaktır. Bebekleri yoğun bakım ünitesinde olan endişeli annelere, bebekleri her 3- 4 saatte bir tüple verilen 60 mi besini kolaylıkla aldıktan sonra yoğun bakımdan çıkabileceğini söylüyorum. Bu bebeklerin artık anneden veya biberondan sütü emerek alabileceklerinin açık bir göstergesidir.

Doğum Sonrası

Prematüre bebeklerin doğumu genellikle çok medikalize olduğu için, bebeğinizin hayata en iyi şekilde başlamasını sağlayacak tüm ilaçların, araç-gereçlerin ve ekibin bir arada bulunması çok büyük önem taşımaktadır. Doğumda bulunan tıbbi ekip, özellikle ilk kez anne-baba olanlar için, bu durumun ne kadar üzücü olduğunun farkındadır ve işinizi kolaylaştırmak için ellerinden geleni yapacaklardır. Doğumdan hemen sonra bebeğinizin fotoğrafını çekip basucunuza koyarak bebeğinizi tanımanızı sağlayacaklardır. Doğum öncesinde ve sonrasında sorularınızı sormanız için gerekli zamanı ayıracak ve size durumu en açık şekilde anlatabilmek için ellerinden geleni yapacaklardır.

Kızlarım 33. haftada erken doğuma girmemden sonra sezaryenle dünyaya geldi. Gayet iyi bir boyuttaydılar ve doğum öncesi sorun yaşamamışlardı. Yine de ikisinin de solunum ve beslenme yardımı alması gerekiyordu ve dört hafta yoğun bakımda kaldılar. Doktorlar onları eve götürmeden önce her türlü tahlili yaptılar. Tam olarak büyümeleri sadece bir iki ayı aldı, şimdi onları görseniz (Sınıf arkadaşlarının hepsinden daha uzun ve yapılılar) prematüre bebeklerin büyüdüklerinde gayet güçlü kuvvetli olabildiklerine inanabilirsiniz.

Çoklu Doğumlar

Çoklu hamileliklerde, özellikle prematüre doğum, fetal büyüme geriliği, preeklampsi, anemi, plasentanın önde gelmesi  ve ikiz transfüzyon sendromu  gibi komplikasyonların görülme riski artmaktadır. Tek bebek doğumuna nazaran ikiz doğumlarda serebral palsi görülme oranı çok daha fazladır. Bunun sonucunda da, çoklu hamileliği olan kadınlar doğum öncesi kliniklerde daha yakından incelenmekte ve doğumun genellikle acil yardım imkânı bulunan hastanelerde yapılması planlanmaktadır.

Hamilelik sorunsuz geçse bile, ikizlerin yüzde 50’si 37. haftadan önce prematüre olarak doÄŸar ve çoÄŸunun yoÄŸun bakımda kalması gerekmektedir, ikizlerin, tek bebeklere oranla, gerçek doÄŸum ağırlıkları ne olursa olsun daha küçük ve daha az geliÅŸmiÅŸ olmaları, solunum ve beslenme konusunda doÄŸumdan sonraki ilk haftalarda yardım almaları gerekmesi bunun baÅŸlıca nedenlerindendir.